De schoonheid van de natuur van Zakynthos is al duizenden jaren een grote inspiratiebron voor vele filosofen, schrijvers, historici, dichters en reizigers.
Zante is vanwege zijn schoonheid, al duizenden jaren een grote inspiratiebron voor vele filosofen (fieli = vriend, sofia = wijsheid, oftewel de vrienden van de wijsheid), redenaars , historici, dichters, reizigers , enz. Op vele verschillende manieren werd Zante beschreven : ‘bosrijk eiland’ door Homerus; ‘bekoorlijk’ door Vergilius en Plinius; ‘aards paradijs’ door Tarie en Spon; ‘mooiste der Elyseοsche velden’ door Solomos… Zo zouden we nog wel een tijdje door kunnen gaan. De omschrijving die je het meest zult horen tijdens je vakantie zal zijn ‘fiore de levante’ van de Venetianen (1484-1797). Het bloemeneiland van de oostenwind. De levante is echt iets typisch van Zakynthos.
Het brengt zelfs een heel klein vogeltje over uit Afrika ‘de trigonie’, dat hier ook als delicatesse! gegeten wordt. Het koosnaampje voor deze zeer graag geziene vogel is dan ook levantinaki. De Keriotes, de bewoners van het gebied Kerrie, waren beroemd vanwege de Vrogia. Dit was een vogelstrop die gemaakt werd van de lange harde haren van een paardenstaart. Deze strop gaf de Keriotes de mogelijkheid te overleven omdat de rijke grootgrondbezitters veel geld over hadden voor de gevangen vogels. Het hele jaar kun je er hier op uit om een veldboeket te plukken. Het begint in de vroege lente met de roze gekleurde pasgalia-bloemen die het paasfeest aankondigen; de roze paeonia die de rozen van de elfen worden genoemd en de ijdele narcissen.
Narkissos / Narcis
Bij zijn geboorte had de waarzegger Teiresias een zeer merkwaardige voorspelling gedaan. Narkissos zou oud worden mits hij nooit een blik zou werpen op zichzelf. Hij groeide op tot een oogverblindende schoonheid. Mannen en vrouwen vielen voor zijn voeten neer! Maar nooit antwoordde de zeer arrogant geworden Narkissos aan deze liefdes. Zelfs de nimf Echo liet hem onberoerd. Dit arme meisje was wegens haar babbelziekte gestraft door Hera, zodat haar stem alleen nog maar de laatste lettergrepen van hetgeen tot haar gezegd werd kon herhalen (echo). Narkissos wees haar zo bot af dat zij zich versteend van verdriet alleen schuilhield in de bergen. Nu was de maat vol vonden de goden. Artemis (godin van de jacht) zorgde ervoor dat Narkissos na een jachtpartij verkoeling zocht bij een bron. Op het moment dat hij zich voorover boog en zijn eigen spiegelbeeld zag, schoot Eros (Cupido) een pijl in zijn hart en werd hij op slag verliefd op zijn eigen spiegelbeeld. Hij bleef aan dit beeld gekluisterd tot hij wegkwijnde. Zijn laatste kreet was, terwijl hij nog steeds in het water staarde, ”vaarwel mijn liefste”. En dat was ook het antwoord van Echo!: “vaarwel mijn liefste”. Op de plaats waar hij stierf ,ontsproot een gele bloem gevat in een witte bladerkrans… Zo werd zijn naam een bloem en veel later dankzij Freud (narcisme) een begrip…
De hyacinten: In de Zomertijd
Hyacinthus was een jonge prins uit het Spartaanse rijk, die heel goed bevriend was met Apollo (god van de muziek en kunst). Toen de twee op een dag aan het discuswerpen waren, blies de jaloerse westenwind Zephyrus de discusschijf opzij waardoor Hyacinthus tegen zijn slaap werd getroffen en op slag gedood werd. Apollo was diep getroffen door de dood van zijn vriend en om zijn nagedachtenis te eren deed hij een bloem met roodachtige blaadjes ontspringen uit de bloeddruppels die op de grond waren gevallen. Zodoende ontstond de donkerkleurige hyacint… De herfst wordt aangekondigd door de kleine paarse cyclamen, die de naam koppelitza hebben gekregen van de Zakyntiers, wat staat voor kleine meisjes…. De winter is een schouwspel van vele verschillende soorten bloemen, en in januari de bloesem van de amandelboom. Maar naast het vinden van bloemen, zijn er ook verschillende periodes in het jaar dat er gorta gevonden wordt. Gorta is een woord voor vele verschillende wilde groentes bijv. wilde asperges , die je hier gewoon langs de weg kunt vinden. Vraag dit na in de taverna’s, en als extra toevoeging eet je de gorta, samen met olijfolie en citroensap!
De kruidentuin van Zante
Basilikos
Ondanks dat Basilicum een heerlijk ruikend plantje is komt het van origine niet voor in de Griekse keuken. De Grieken zien basilicum namelijk als een heilig plantje. Basilkos betekent: toebehorend aan de koning… Er wordt gezegd dat op het moment dat Christus gekruisigd werd er onder het kruis basilicum begon te groeien en dat Helena, de moeder van Constantijn de Grote (waarnaar Constantinopel is vernoemd), ooit het heilige kruis heeft gevonden toen zij op de grond een groot kruis zag van basilicum!! Hiervoor werd Helena ook heilig verklaard… Rond 14 september zul je ook veel basilicumplanten aantreffen in de kerken. Dat heeft te maken met de dag van het heilige kruis. De vertaling voor kruis is stavros, dus op deze dag is het ook de naamdag voor Stavros of Stavroula (vrouwelijke benaming). Een naamdag is voor de Grieken belangrijker dan de verjaardag en aangezien een ieder wel vernoemd is naar opa of oma, die weer vernoemd zijn naar een heilige, heeft iedereen wel een naamdag. Mocht dat niet zo zijn dan is er nog steeds een dag in het jaar voor diegene die niet vernoemd zijn naar een heilige. Het schiereiland Vassilikos met de tweede hoogste berg Skopos (wat een soldaat op de uitkijk betekent en in tijd van oorlog een heel belangrijke plek is geweest) is vernoemd naar dit plantje, maar er zijn ook verhalen dat daar misschien ooit een koninkrijk is geweest. Op boten is het ook mogelijk dat we basilicum als bescherming tegen kunnen komen. En mocht een Griek je ooit een takje geven van een basilicumplantje, dan is dat een teken van VRIENDSCHAP!
Kamille
De naam chamomili, is afkomstig van het Griekse woord hamai, wat op de grond betekent en milon, wat appel betekent. Als je goed kijkt naar dit kleine kruidje met haar mooie witte bloemetjes, dan lijkt en ruikt het ook vooral naar grondappeltjes. Via Hippocrates (ca. 460-377 v.Chr., de vader van de geneeskunde) weten we dat kamille goed is voor huidaandoeningen, bij koorts, ziektes die met de lever te maken hebben, kiespijn, hoofdpijn en dat het een zeer rustgevende werking heeft. Kamille wordt ook wel als ‘plantengenezer’ beschouwd omdat het de gezondheid van planten bevordert die in haar nabijheid groeien.
Venkel (maratho)
De dappere titaan Prometheus (de vooruitdenkende) heeft voor ons ooit het vuur gestolen van de zonnewagen en het verborgen in een venkelstengel. Zo kon hij het van berg Olympus af smokkelen en naar zijn geliefde mens brengen. Natuurlijk was Zeus razend en zijn straf was vreselijk. Prometheus werd vastgeketend aan de karkasus en iedere dag kwam er een gier om zijn lever op te eten, die ‘s nachts weer aangroeide. Uiteindelijk heeft de beroemde held Hercules hem bevrijd en mocht Prometheus weer op de berg Olympus wonen. Het gebied Marathia, wat tegen Keri aanligt, is vernoemd naar maratho (venkel). Het eiland Marathonisi, beter bekend als het carreta-carreta eiland, heeft dus ooit vastgezeten aan Marathia. Nisi betekent namelijk eiland, marathonisi = het eiland van Marathia….. Van marathonisi werd rond 1500 gedacht dat er een boze geest woonde. De mensen waren doodsbang om, vooral met mistig weer, in de buurt te varen omdat het gebulder van de geest dan te horen was. Maar de groot-grondbezitter van Lithakia was iets nuchterder en liet een onderzoek instellen. En zo werd de boze geest c.q. slimme smokkelaar, die heel goed de angst van de mensen wist te bespelen, in zijn kraag gevat. Venkel is vooral bekend als middel in hoestdranken, maar het helpt ook bij maag-en darmklachten, reumatische aandoeningen, blauwe plekken en ontstoken ogen. Venkel wordt ook veel in de Griekse keuken gebruikt.
Oregano
Als je de bergen van Zante of Keffalonia hebt bezocht, zal je de vertaling van oregano, oros-ganos, de vreugde van de berg bevestigen! Aphrodite, de godin van de liefde, geluk en voorspoed, heeft ons ooit de oregano geschonken! Vandaar ook dat een van de oude tradities was, dat de bruidsparen met slingers van oregano werden gekroond. Dit natuurlijk als symbool voor liefde, geluk en voorspoed! Qua eten is de eerste kennismaking denk ik via de choriatiki salata (chorio = dorp, de dorpssalade), beter bekend als Griekse salade. En de betere taverna’s zullen ook als voorgerecht een riganatha serveren, droog of geroosterd brood gedoopt in olijfolie, met gepureerde tomaten en een vleugje oregano (rigani)! Als geneesmiddel heeft het een ontsmettende en pijnstillende werking en als thee is het goed om verkoudheden te verlichten.
Tijm (thimari)
Komt van het Griekse woord Thumus, wat staat voor moedig! In de oude Griekse dagen baadden de soldaten in tijm om krachtiger en moediger te worden! Het heeft ook een hele sterke antiseptische werking en daarom was het een zeer belangrijk middel in tijd van oorlog voor de wonden. Tegenwoordig kennen we het vooral van de hoestdranken. Voor de Grieken betekende tijm ook een gracieuze elegantie,‘naar tijm ruiken’ was een stijlvol compliment. Bijen hebben ook een scherp neusje voor tijm. Vandaar dat we op Zante en Keffalonia veel tijm honing (meli-thimarisio) tegenkomen. Voor de oude Grieken was het een delicatesse. In de zomer wordt er ook een kaas gemaakt van tijm met de naam Prentza.
Rozemarijn (dendrolivanon)
Komt van dendro = boom en livanon = wierook. Rozemarijn wordt gezien als heilig plantje. De drie koningen brachten o.a. rozemarijn als geschenk voor het kindje Jezus. In Griekenland wordt het veel gebruikt bij kerkelijke ceremonies, zowel de takken als het gebruik van wierook. Het werd vroeger ook gebruikt om de boze geesten uit te drijven. Het werkt versterkend voor het geheugen en is een geschenk van Aphrodite, dus staat ook symbool voor liefde, voorspoed en geluk. Men gaf vroeger takjes aan een geliefde mee als men op reis ging in de hoop dat je niet vergeten werd. Als geneesmiddel wordt het veel gebruikt voor lage bloeddruk, duizeligheid, suikerziekte, spierpijn, vermoeidheid, stress en koude voeten en handen. Het wordt ook geassocieerd met de dood. Vroeger werd er tijdens de lijkverbranding ook een takje rozemarijn meeverbrand. Dit vinden we zelfs terug in het gedicht ‘Uitvaart van mijn dochterken’, van Joost van den Vondel (1587-1679). De speelnoot vlocht.. Omdat het anders niet mocht. Een krans van roosmarijn…
